فیزیک کوانتوم و حقایق شگفت انگیزش

 

خورشید می توانست از موز ساخته شده باشد

خورشید بسیار پرحرارت است زیرا وزن چند میلیارد میلیارد میلیارد تنی آن گرانش عظیمی به وجود می آورد که در نتیجه هسته ستاره را تحت فشاری غیرقابل تصور گذاشته و در نتیجه فشار بالاحرارت فوق العاده تولید می کند. در صورتی که به جای گاز هیدروژن از میلیاردها میلیارد میلیارد تن موز استفاده می شد نیز همان میزان فشار و در نتیجه همان مقدار حرارت در خورشید به وجود می آمد. با این حال با افزایش حرارت، اتم ها با بخش های مختلف ساختار ستاره یی برخورد کرده و انرژی اتمی را به وجود می آورند که در اینجا تفاوت میان حضور هیدروژن و موز در ساختار خورشید آشکار خواهد شد.

تمام ماده یی که نسل بشر را به وجود آورده است در یک حبه قند جا می گیرد

در اتم ها، 9999999999999/99 درصد فضا، خالی است و به همین دلیل در صورتی که تمامی اتم ها را به گونه یی به هم بفشاریم که فضای خالی میان آنها از بین برود، یک قاشق چایخوری یا حجمی برابر یک حبه قند از این ماده حدود پنج میلیارد تن وزن خواهد داشت: وزنی 10 برابر مجموع وزن تمامی انسان هایی که در حال حاضر در جهان حضور دارند. این در واقع همان پدیده یی است که در ستاره های نوترونی رخ می دهد و وزن آنها را تا حد غیرقابل باوری افزایش می دهد.

آینده می تواند گذشته را تغییر دهد

شگفتی جهان کوانتوم به اثبات رسیده است. آزمایش دو جداره که نور را در دو حالت موج و ذره به اثبات می رساند به اندازه کافی عجیب و غیرقابل تصور است به خصوص زمانی که اعلام شود مشاهده نور می تواند آن را از موج به ذره یا برعکس تبدیل کند. اما پدیده های عجیب تر این جهان پس از آزمایش «جان ویلر» فیزیکدان در سال 1978 خود را نمایان کرد. آزمایش وی نشان داد مشاهده یک ذره در زمان حاضر می تواند سرنوشت ذره مشابه دیگری در گذشته را متحول سازد. طبق آزمایش دو جداره در صورتی که هر یک از پرتوهای نوری خارج شده از یکی از شکاف های صفحه آزمایش را مشاهده کنید، در واقع پرتو را مجبور کرده اید خصوصیات ذره یی به خود بگیرد و اگر به هدف برخورد پرتو چشم بدوزید خصوصیت موج گونه به پرتو نور بخشیده اید. اما در صورتی که پس از عبور پرتو نور از شکاف به مسیری که از آن ناشی شده است، چشم بدوزید آنگاه است که پرتو نور می تواند در هر دوحالت شکل بگیرد. به بیانی دیگر زمان حال بر گذشته پرتو نوری تاثیر گذاشته است. این آزمایش در آزمایشگاه تنها چند صد هزارم ثانیه به طول می انجامد، اما در مشاهده نورهای ناشی از ستاره های دوردست نیز صدق می کند. در واقع مشاهده اکنون ستاره های دوردست می تواند گذشته چند هزار یا میلیون ساله آنها را تغییر دهد.

تقریباً همه جهان گم شده است

می توان به جرات گفت حدود 100 میلیارد کهکشان در جهان هستی وجود دارد که هر یک از آنها از 10 میلیون تا 10 تریلیون ستاره را در خود گنجانده اند. خورشید زمین در مقایسه با این ستاره ها یکی از کوچک ترین و ضعیف ترین ستاره ها به شمار می رود و حتی می توان نام کوتوله زردرنگ را روی آن گذاشت. در واقع در جهان هستی مقادیر ترسناک و عظیمی از ماده مرئی وجود دارد که انسان تنها قادر به مشاهده دو درصد از آن است. وجود این مقدار ماده به دلیل نیروی گرانش آنها پیش بینی می شود و ماده تاریک نیز که مقدار آن شش برابر جرم ماده مرئی تخمین زده می شود بخش نامرئی جهان را تشکیل داده است. به گزارش مهر به نقل از منابع علمی جهان وجود انرژی تاریک به عنوان بخشی دیگر از جهان که در واقع مابقی جهان را تشکیل داده است، موضوع را پیچیده تر خواهد کرد. این نوع انرژی با گسترش سریع جهان در ارتباط است و به همراه ماده تاریک همچنان ناشناخته باقی مانده است.

جسم می تواند سریع تر از نور حرکت کند نور نیز همیشه بسیار سریع حرکت نمی کند

سرعت نور در خلا300 هزار کیلومتر بر ساعت است با این حال نور همیشه در خلاحرکت نمی کند. برای مثال نور در آب با سرعتی یک سوم سرعت گفته شده حرکت می کند. در واکنش های اتمی برخی از ذرات به سرعت های بسیار بالایی دست پیدا می کنند که بخشی از سرعت نور است و در صورتی که از میان رابطی که سرعت نور را خواهد کاست عبور کنند، در واقع می توانند سریع تر از نور حرکت کنند. چنین پدیده یی درخششی آبی رنگ از خود به وجود می آورد که به «تشعشعات شرنکوف» شهرت دارد و با بمب های صوتی قابل مقایسه است. کمترین سرعتی که تاکنون برای نور به ثبت رسیده است 17 متر بر ثانیه یا 61 کیلومتر بر ساعت بوده که به واسطه عبور از میان روبیدیوم منجمد با حرارتی برابر صفر مطلق ایجاد شده است. این ماده در این حرارت در حالتی به نام چگالش «بوز- اینشتین» قرار دارد.

سیاهچاله ها سیاه نیستند

به طور حتم سیاهچاله ها بسیار تاریکند اما سیاه نیستند، زیرا این پدیده ها درخشان بوده و به آرامی نور خود را در تمامی طیف های نوری از جمله نور مرئی به اطراف منتشر می کنند. این تشعشعات که «تشعشعات هاوکینگ» نام دارد نور خود و جرم سیاهچاله ها را به تدریج کاهش داده و با از دست دادن منبع جرم سیاهچاله ها تبخیر می شوند. به گزارش مهر به نقل از منابع علمی جهان، سیاهچاله های کوچک در مقایسه با جرم شان و نسبت به سیاهچاله های بزرگ تر با سرعتی بالاتر از خود نور منتشر می کنند و بر همین اساس در صورتی که برخورددهنده بزرگ هادرون براساس برخی نظریه ها از خود میکروسیاهچاله هایی تولید کند، آنها به سرعت تبخیر خواهند شد و دانشمندان پس از آن قادر خواهند بود بقایای تابش های آنها را مشاهده کنند.

تعداد نامحدودی نویسنده مطلب را نوشته و تعداد نامحدودی خواننده آن را می خوانند

براساس مدل های استاندارد کیهان شناسی جهان مرئی با تمامی میلیاردها کهکشان و تریلیون تریلیون ستاره هایش تنها یکی از بی نهایت جهان هایی است که مانند حباب های صابون در یک اسفنج در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. به دلیل بی نهایت بودن آنها می توان هر تاریخچه ممکنی را برایشان در نظر گرفت. اما تعداد تاریخچه های ممکن برای این جهان ها متناهی است زیرا تعداد محدودی پدیده و تعداد محدودی نتیجه در بر داشته اند. تعداد این پدیده ها بسیار زیاد اما متناهی است، پس همین پدیده عینی و کنونی که نویسنده این مطلب نوشته و شما آن را می خوانید، باید بی نهایت بار در زمان رخ داده باشد. شگفت انگیزتر از آن این است که بدانیم نزدیک ترین همتای ما در چه فاصله یی از ما قرار گرفته است. این فاصله عددی برابر 10 به توان 10 به توان 28 متر تخمین زده شده است که در صورت علاقه مندی به محاسبه آن می توانید از عدد یک و 10 میلیارد میلیاردمیلیارد صفر در برابر آن استفاده کنید.

تصور بنیادین از جهان مسوول گذشته، حال و آینده آن نیست

براساس نظریه نسبیت خاص چیزی به نام اکنون، گذشته یا آینده وجود ندارد و قالب های زمانی به یکدیگر وابسته اند زیرا همه هستی در سرعتی برابر در حرکت است. درصورتی که انسان با سرعتی کاملاً متفاوت در حرکت بود شاهد پیر شدن زودهنگام یکی از نزدیکان یا دیر پیر شدن وی نسبت به دیگران می بود.

ذره می تواند به صورت آنی روی ذره یی در آن طرف جهان تاثیر بگذارد

زمانی که یک الکترون با همتای ضدماده خود یا پوزیترون روبه رو می شود، هر دو در درخشش کوچکی از انرژی خنثی شده و دو فوتون از این برخورد متولد می شود. ذرات زیراتمی مانند فوتون ها یا کوارک ها یک ویژگی به نام اسپین دارند که به مفهوم چرخش است. این ذرات در واقع حرکت چرخشی ندارند، اما به گونه یی رفتار می کنند که انگار در حال چرخشند. جهت اسپین فوتون ها در زمان تولد در برابر یکدیگر است و در نتیجه خنثی می شوند. با توجه به رفتارهای غیرقابل پیش بینی کوانتومی، گفتن اینکه کدام فوتون در مسیر چپ گرد و کدام یک در مسیر راست گرد حرکت خواهد داشت، غیرممکن است و در واقع تا زمانی که یکی از آنها مشاهده نشود، هر دو در هر دو جهت حرکت خواهند داشت اما به محض اینکه یکی از آنها مشاهده شود جهت راست یا چپ گرد را به خود گرفته و به هر جهتی که حرکت کند، همتایش در مسیر متضاد آن حرکت خواهد کرد. این واقعیتی است که در آزمایش ها به اثبات رسیده است.

هرچه سریع تر حرکت کنید سنگین تر می شوید

در صورتی که بسیار سریع بدوید به صورت لحظه یی و نه دائم، سنگین وزن خواهید شد. سرعت نور مرز سرعت در جهان است در این صورت زمانی که جسمی با سرعتی نزدیک به نور در حرکت است و شما به آن نیرویی وارد کنید، به سرعت آن نخواهید افزود بلکه تنها به آن انرژی اضافی وارد کرده اید که این انرژی باید در جایی قرار بگیرد. بهترین مکان برای قرارگیری این انرژی جرم جسم است. براساس قانون نسبیت جرم و انرژی با یکدیگر برابرند پس هر چه انرژی وارد شده بیشتر باشد، جرم افزایش پیدا خواهد کرد. البته این افزایش وزن در انسان قابل چشم پوشی بوده و در عین حال غیرقابل انکار است.

وردن شام  عده‌ای از افراد برای اینکه لاغر شوند و یا رژیم‌های خاص غذایی دارند از غذا خوردن در شب پرهیز می‌کنند اما اسلام تأکید زیادی به شام خوردن کرده است که از جمله می‌توان به حدیث امام رضا اشاره کرد امام صادق علیه السلام می‌فرمایند :خوردن شام را وامگذار هر چند به سه لقمه نان با نمک باشد .

تا به حال به جاهای مختلفی برای خوردن غذا رفته‌اید که انسان‌هایی با رفتارشان شما را ناراحت کرده و یا آداب صحیح غذا خوردن را رعایت نکرده اند و یا در غذا خوردن حریم  ادب را رعایت نمی‌کنند در این باره اندیشیده اید؟ آیا  اندیشیده‌اید که غذا خوردن نیز در اسلام آداب و اخلاقی دارد و این هم بخشی از زندگی اجتماعی ماست که اسلام برای آن نیز برنامه ریخته است و برای آن اصولی طراحی کرده است که برای شما برخی از آن‌ها را بیان می‌کنیم.

پرهیز از خوردن غذا قبل از گرسنگی

در اسلام تأکید شده است تا گرسنه نشدید از غذا خوردن پرهیز کنید تا سلامت بمانید  از امامان آمده است که تا زمانی که گرسنه نشدید چیزی نخورد  و آنگاه هم که خواست بخورد بگوید: "به نام خدا"

خوردن نمک با غذا 

در اسلام تأکید شده است که غذا را با نمک شروع کنید که البته دلایل علمی دارد  امام علی علیه السلام می‌گویند در شروع به غذا نمک بخورید اگر بدانید چه خاصیتی دارد نمک را به جای دیگر داروها استفاده می‌کردید (طب الائمه ص 70)

شستن دست‌ها

هر روز با ارتباط با اشیاء و دیگر موارد آلوده در تماس هستیم و بسیاری از بیماری‌ها در اثر تماس با  آلودگی به وجود می آید امام علی علیه السلام:شستن دست‌ها قبل از غذا رزق را  زیاد می‌کند و چشم را تقویت می‌کند (خصال شیخ صدوق 612)

پرهیز از زیاده روی

 دین مبین اسلام انسان را به پرهیز از زیاده روی تأکید کرده است که افراد را از بیماری مصون دارد از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده است که یکی از انواع زیاده روی این است که : هر آنچه را دوست داری بخوری (کنز العمال حدیث 1540886، ص 263)

امام صادق علیه السلام فرموده است : هرگاه مردم در خوراک خود میانه رو باشند بدن‌هایشان پایدار و محکم است.(سفینه البحار ج 2، ص 79)

پرهیز از لقمه حرام

یکی از مسائلی که سعادت دنیا و آخرت را از بین می‌برد لقمه حرام است رسول خدا فرمود: هر که لقمه‌ای حرام بخورد تا چهل روز دعایش اجابت نمی‌شود و هر گوشتی که از حرام بروید به جهنم خواهد رفت .

از خوردن غذای داغ اجتناب کنید

خوردن غذای داغ به اعضای بدن آسیب می‌رساند به همین دلیل امام علی علیه السلام فرموده‌اند: غذای گرم را وانهید تا سرد شود و قابل خوردن گردد (فروع کافی ج6 ص 322)

پرهیز از دمیدن در غذا

از کارهایی که در اسلام نهی شده است دمیدن در غذاست امام علی علیه السلام در حدیثی فرموده‌اند:پیامبر از این نهی کرده است که در غذا یا نوشیدنی دمیده شود. (بحارالانوار ص 400 حدیث 1)

خوردن صبحانه

در دنیای امروز بشر هر روز  غرق روزمرگی شده و به دلیل اضطراب و ترس نمی‌تواند حتی تغذیه مناسبی داشته باشد مخصوصا وعده صبحانه که تأثیر گذارترین وعده غذایی است به همین دلیل صبحانه باید جدی گرفته شود امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:مومن تا غذا نخورده بیرون نرود چراکه صبحانه به او استواری می‌دهد (بحار الانوار ص 341حدیث 3)

خوردن میوه

در دنیای امروز و با وجود تنقلات بسیار افراد هزینه زیادی  صرف خریدن تنقلات می‌کنند اما برای میوه  خریدن هزینه زیادی صرف نمی‌کنند البته با بالا رفتن هزینه‌ها این ماده پر ارزش غذایی در سبد خانواده‌ها کمتر یافت می‌شود اما دین اسلام به خوردن این ماده غذایی تأکید کرده است و حتی سبزیجات را تزیین سفره می‌داند .(بحار الانوار ج 66 ص 199)

پرهیز از خوردن هنگام راه رفتن

در اسلام تأکید شده است که از خوردن و راه رفتن پرهیز کنید دانش پزشکی هر روز مهر تأیید به فرمایشات این بزرگواران زده است که در هنگام غذا خوردن راه نروید و البته پرخوری نیز نکنید امام صادق علیه السلام می‌فرمایند : در هنگام راه رفتن چیزی نخورید مگر آنکه مجبور باشید.(روضه المتقین، ص 524

خوردن شام  عده‌ای از افراد برای اینکه لاغر شوند و یا رژیم‌های خاص غذایی دارند از غذا خوردن در شب پرهیز می‌کنند اما اسلام تأکید زیادی به شام خوردن کرده است که از جمله می‌توان به حدیث امام رضا علیه السلام اشاره کرد امام صادق علیه السلام می‌فرمایند :خوردن شام را وامگذار هر چند به سه لقمه نان با نمک باشد.(مکارم الاخلاق، ج 1، ص 424، ح 1447)

خوب جویدن غذا

در دانش پزشکی و در اسلام آمده است که خوب غذا را بجویید تا راحت‌تر هضم شود در احادیثی آمده است: غذا را  خوب بجوید و در خوردن هرگز شتاب نکنید امام صادق علیه السلام فرمودند: غذا خوردن را طولانی کنید زیرا لحظاتش از عمرتان حساب نمی‌شود.(سفینه البحار، ج1، ص 27)

این‌ها همه بخشی از دستو العمل های اسلام است که بشر به سلامت و صحت سوق داده شود و البته معجزه‌ای نیز هست در حقانیت ولایت و دانش اهل بیت که هر آنچه فرمودند درست بوده و با دانش امروز بشری مطابقت دارد دنیای امروز با  به وجود آمدن  غذاهای فست فود بشر هز روز بیماتر شده و هر روز بر تعداد بیماران افزوده می‌شود باشد که از دین اسلام به خوبی بهره برده و بهتر زندگی کنیم .

نرگس زارعی

اطراف حفره دهان را لب های نرمی فرا گرفته است. داخل دهان لثه های گوشتی دیده می شود که ریشه های دندان ها را پوشانده است.

زبان، ماهیچه ای با قابلیت خم شدن است که از رویه ی بالایی آن خشن و شاخی بوده و دارای چهار نوع بر آمدگی و جوانه های چشایی میکروسکپی است. 

در قسمت نرم کام دهان یک لوزه (بادامک)  نرم و سرخ رنگ وجود دارد که از بافت لنفوئیدی تشکیل شده است.

چهار جفت غده ی بزاقی توسط مجاری خاصی به داخل دهان می ریزد و وظیفه ی آن ها مرطوب کردن غذا است.

گلو در انتهای دهان قرار گرفته و مجاری تنفسی و گوارشی از آن می گذرد. در رویه ی پشتی گلو سوراخ های داخلی بینی از حفره ی بینی واقع در بالای کام باز می شود و پشت این سوراخ ها دو سوراخ شکاف مانند وجود دارد که هنگام عبور غذا چاکنای به وسیله ی زبانه یا سرپوش چاکنای پوشیده می شود. 

 

مری لوله ای ماهیچه ای و باریک است که از قفسه ی سینه گذشته و به معده در پایین پرده ی دیافراگم منتهی می شود.  

معده به وسیله ی دریچه ی در معده به روده ی باریک که باریک و پر پیچ و خم است متصل می گردد.

بخش جلوی روده باریک مجاری غده های گوارشی راه می یابد، یکی مجرای کبدی و دیگری مجرای لوزالمعدی.

کبد نسبتا بزرگ و مرکب از چندین قطعه می باشد و لوزالمعده  به رنگ سفید و کوچک است. در محل تقاطع روده ی باریک و روده بزرگ کیسه ی بن بست کوتاهی به نام روده ی کور وجود دارد.

بر خلاف دیگر مهره داران، بیشتر پستانداران پارگین ندارند، و دستگاه های وازنشی و تولید مثل آنها به صورت جدا گانه تشکیل شده است. 

روده در گونه هایی که غذاهای متراکم از قبیبل حشرات یا گوشت به مصرف می رسانند کوتاه است.

در گونه های جونده ی سم دار که علف یا گیاهان برگ دار را می خورند روده دراز استو  عموما روده کور Cecum بزرگی دارند که برای گوارش حجم زیاد غذای  مصرفی آن ها سازش یافته است.

معده گاو، گوزن، بز کوهی و دیگر نشخوار کنندگان از چهار بخش تشکیل یافته است. معده  شتر از سه بخش تشکیل شده.

دندان های پستانداران مانند اکثر مهره داران، بسته به نوع غذای مصرفی ویژگی پیدا کرده و متمایز و گوناگون بوده و معمولا شبیه هم نیستند. و از یک دندان معمولا می توان به هویت و عادات غذایی دارنده  ی آن پی برد. 

در حشره خوارانی مانند موش کور و خفاش، دندان ها باریک و مخروطی است، و مناسب شکار حشرات و کرم هاست.

در گوشتخوارانی از قبیل گربه و سگ، دندان های نیش در آرواره ی بالا و پایین قوی است و برای بریدن گوشت شکار به کار می رود. دندان های جلویی ضعیف است و دندان های آسیای بزرگ و کوچک برآمدی های مخروطی شکل نوک تیز دارد.

در گونه هایی مثل سنجاب و انسان که غذاهای گوناگون مصرف می نمایند، دندان ها پهن و نوک نیز با گوشه هایی در پایین است.

در جانوران سم دار و بسیاری از جوندگان ساختمان دندان ها، سوهانی یا رنده مانند است و دارای رویه ی مینایی بسیاری به منظور رنده کردن و ساییدن گیاهان سبز است.

این چهار بخش شامل:

شکمبه یا سیرابی Rumen، نگاری Reticulum، هزار لا Amasum، شیردان Abomasum است.  

غذای این گروه از پستانداران که بزرگ و بی دفاع است به هنگام بلعیدن به سرعت با آب دهان مخلوط شده، به تندی جویده و به درون شکمبه وارد می شود. پس از تغذیه پستاندار به جستجوی محل امن  و آرامی می رود و شروع به نشخوار می کند.

به این صورت که مقدار کمی از غذای خورده شده را بالا آورده Regurgitated و همه ی آن را  جویده و فرو می برد. 

آنگاه غذا از سایر بخش های معده عبور می کند. سه قسمت اول معده از بخش های اختصاصی مری بوده و دارای آستر شاخی با برجستگی ها و چین خوردگی هایی که باعث سایش غذا و در نتیجه هضم بهتر آن می شود.

مرکز یادگیری سایت تبیان

این بحث را با یک سؤال شروع می کنیم.

به نظر شما به چه سرعتی باید حرکت کنید تا به کهکشانی در فاصله 5 سال نوری برسید؛ در حالی که مردم روی زمین، این فاصله را 100 سال نوری اندازه گرفته اند؟

آن طوری که از زمین یا سفینه فضایی دیده می شود، کهکشان چه قدر دور است؟

پاسخ:

و باز هم با تبدیل سال نوری به ثانیه خواهیم داشت:

پس مسافت و فضایی که باید طی شود، کوتاه تر می شود و انقباض پیدا می کند!

نحوه محاسبه را اکنون متوجه خواهید شد.

طبق اندازه گیری زمینی (مقایسه ساعت زمینی با ساعت سفینه) فاصله بین دو سیاره :

است؛اما طبق اندازه گیری سفینه فضایی، فاصله با فرمول :

 محاسبه می شود.

بنابراین، همان طوری که از سفینه دیده می شود، فاصله بین سیارات، کم تر است. با تغییر چارچوب مرجع (یعنی از دید ناظر سفینه)، گویی سیارات از کنار سفینه رد می شوند؛ پس ناظر درون سفینه، فاصله کوچک تری بین سیارات نسبت به ناظر ساکن در هر دو سیاره می بیند.

 

  

بنابراین از دید ناظر ساکن، یک چوب متحرک (که موازی با جهت حرکت قرار گرفته) کوتاه تر از چوبی که ساکن است، به نظر می رسد.

برای فهم بیش تر این مطلب، به حرکت سفینه فضایی دقت کنید:

سرعت سفینه 10% سرعت نور

سرعت سفینه 86.5% سرعت نور

سرعت سفینه 99% سرعت نور

سرعت سفینه 99.99% سرعت نور

• توپ تنیس در حال حرکت با سرعت بالا مثل یک کلوچه نازک دیده می شود. در سرعت زیاد، ضخامت یک کلوچه نازک در حد صفر دیده می شود!
•  برای کسی که با سرعت نور حرکت می کند، فاصله بین منظومه شمسی و مرکز کهکشان (یا هر فاصله ای) تقریبا صفر به نظر می رسد.
•  عبور با سرعت زیاد از کنار یک تابلو یا خانه، آن ها را به طور افقی، منقبض نشان می دهد.
  
•  وقتی لحظه ای به نمای خانه ای نگاه کنید، هنگام رد شدن از کنار خانه ، با این که نور از کناره های نمای خانه در زمان نسبتا کوتاه تری منتشر می شود ( و فاصله طولانی تری در همان سرعت مشابه نوری که به نمای روبرو رسیده، می پیماید) درست در هنگام روبه رویی با خانه و به ناظر می رسد و نمای خانه جلوی عبور پرتو نشان داده شده را نمی گیرد.
  

نتیجه گیری:

مکان و فضا هم مانند زمان، مطلق و ثابت نیست، بلکه خصوصیات مشترک داشته و نسبی اند. هر دوی این خصوصیات به ناظر وابسته اند. حوادثی که در یک چارچوب مرجع (از دید ناظری خاص)، همزمان به نظر می رسند، در چارچوب مرجع دیگر (ناظر دیگر در شرایط مکانی و زمانی دیگر) همزمان نیستند. هر ناظری، سیستم مکان – زمان خاص خود را دارد.

پس به همان صورتی که گذشت زمان در سرعت های متفاوت، عوض می شود؛ مکان و ابعاد فضا نیز بسته به میزان سرعت اجسام تغییر خواهد کرد.

مرکز یادگیری سایت تبیان