این اشعه گاما از ماده رادیو اکتیو کبالت 60 منتشر می شود. در سوئد برای بیشتر از 20 سال است که مورد استفاده و توسعه قرار گرفته و همکنون در کشورهایی چون آمریکا موجود است. برای بیمارانی که دارای تومور مغزی خوش خیم و یا دارای رگهای غیر عادیِ غیر قابل جراحی (بدلیل عمیق و در دسترس نبودن و یا نزدیک بودن به نقاط حیاتی مغز) هستند، استفاده می شود. د رواقع گاما نایف نوعی تکنیک پرتودرمانی در فیزیک پزشکی است.این روش بصورت سر پایی است و نیازی به جراحی و بیهوشی ندارد و در حدود 2 تا 3 ساعت به طول می انجامد.

نکاتی درباره ی کبالت 60

کبالت 59 در طبیعت وجود دارد و فلزی پایدار است (رادیو اکتیو نیست). وقتی کبالت 59 در یک میدان نوترونی قرار بگیرد ، با دریافت یک نوترون به کبالت 60 تبدیل خواهد شد که ایزوتوپ همدیگرند. کبالت 60 که رادیو اکتیو است دارای نیمه عمر 5.27 سال است ، که با انتشار یک بتای منفی و پس از آن تولید اشعه گاما ، به عنصر پایدار نیکل 60 تبدیل می شود. در این واپاشی، کبالت 60 یک الکترون(بتای منفی) با انرژی 315Kevو دو اشعه گاما با انرژی های 1.17Mev و 1.33Mev منتشر می کند.

یک گرم کبالت60 حدود 50کوری اکتیویته دارد. که این مقدار می تواند قدرت یونیزه کنندگیی حدود 0.5 sievert/min را برای بدن داشته باشد. دوزی معادل 4 تا 5 سیورت برای کل بدن، می تواند در طول 30 روز نصف انسانها را از بین ببرد. که می توان بوسیله یک گرم ، تنها در طول چند دقیقه به اثر ذکر شده رسید.

برخی کاربردهای اشعه گاما:

_ برای ردیابی واکنش های شیمیایی

_ منبعی رادیو اکتیو برای کارهای پرتوپزشکی

_ برای عکسبرداری های صنعتی

_ برای محاسبه قطر و کلفتی برخی اشیا

_ برای میکروب کشی مواد غذایی

_ بعنوان منبع رادیو اکتیو برای کارهای آزمایشگاهی

همچنین در ساخت بمب کبالت نیز به کار می رود.

تاریخچه چاقوی گاما

 این دستگاه توسط دو جراح سوئدی به نامهای  borje larssonوlars leksell تکمیل شدو برای بار اول در در موسسه karolinska در استکهلم سوئد درسال 1968به کار گرفته شد.سومین دستگاه در کشور انگلستان توسط MR DAVID FORSTER   در سال 1985نصب و راه اندازی شد .هم اکنون بیشتر از 100 سایت گاما نایف در سراسر دنیا وجود دارد و بیش از 100000 بیمار در آن تحت معالجه قرار دارند.

 انورمالیهای مغزی مانند تومورها وAVM های مغز قبل ان با جراحی یا رادیوتراپی درمان می شدند.ولی در گاما نایف از روشی غیر تهاجمی بنام stereotactic radiosurgery استفاده میشود .گامانایف در واقع به جراح مغز و اعصاب این امکان را می دهد که جراحیهای مغز را بدون استفاده از تیغ جراحی و فقط با استفاده از پرتو انجام دهد. اشعه مورد استفاده در گاما نایف از 201 چشمه ازهم جدا تولید می شود و با استفاده از DOSE PLANNING به یک باریکه اشعه بسیار کنترل شده به هدف مورد نظر در مغز تابیده میشود.این کار توسط کامپیوترهای بسیار سریع محاسبه میشود.

تابشی دقیقآ بر اساس موقعیت اندازه و شکل هدف محاسبه می شود بطوریکه هدف را کاملآ نابود کرده ولی بر روی بافتهای سالم اطراف کمترین اثر را می گذارد. در این روش بیمار هیچگونه دردی را احساس نمی کند ومی تواند خیلی زود پس از جراحی فعالیتهای عادی خود را از سر بگیرد.

چاقوی گاما چاقویی بدون قابلیت برش

برای افرادی که دارای تومور مغزی هستند ممکن است زندگی کسل کننده و رنج آور باشد. اما نعمت انقلاب در تکنولوژی ، معالجه برای بسیاری بیماران را امیدوار کننده تر و راحت تر و بدون درد تر ساخته است.

تکنولوژیی که به نام «چاقوی گاما» مشهور است _بر خلاف نام آن_ یک چاقو نیست بلکه وسیله ای شبیه کلاه خود است که بوسیله آن مغز بیمار ، پرتوهایی به شدت کانونی شده را از منبع رادیو اکتیو دریافت می کنند که تومور را مورد هدف قرار می دهد ولی به بافت های دیگر صدمه نمی زند.

مزیت های چاقوی گاما :

_روشی غیر تهاجمی  است  

_زمان اقامت کوتاه در بیمارستان  

 _کاهش خطرات ناشی از عمل

_در این روش چون جراحی باز انجام نمی شود امکان خونریزی و عفونت از بین میرود.

_ عدم نیاز به تراشیدن موی سر یا جراحی و بخیه

_ بدون زخم و درد بودن

_ عدم نیاز به بیهوشی بطوریکه بعد از این درمان مریض می تواند به کارهای روزانه اش بپردازد.

_همچنین موثر تر از عمل های جراحی مرسوم می باشد و برای بیماران سالخورده بسیار مناسب است.

_هزینه در مان با گاما نایف حدود 25 تا30 درصد کمتر از جراحی براورد شده است.

در میان مزایای زیاد آن به صرفه جویی در هزینه ها ، بدلیل حضور و بستری کمتر بیمار در بیمارستان  باید اشاره کرد. همچنین مریض از خطرات عفونت و خونریزی و واکنش های منفی بدن به بیهوشی، مصون است.

کاربرد چاقوی گاما :

تومورها :

گامانایف روی غالب انواع تومورها ی مغزی موثر است :اکوستیک نوروهاادنوهای هیپوفیز  کرانیو فارینژیوها  مننژیوما  کندروسارکوما  متاستاز  و . . .سرعت درمان بستگی به نوع تومور و رشد ان دارد مثلآ متاستازها خیلی سریع از بین میروند ولی دوره درمان  اکوستیک نوروها ممکن است چند ماه طول بکشد.اهمیت گاما نایف زمانی اشکار میشود که برای درمان METASTATIC BRAIN CANCER  نیاز به جراحی باز جمجمه باشد.بهترین نتیجه درمان زمانی است که اندازه تومور کمتر از یک سانتی متر باشد.گامانایف موجب محدودیت رشد تومور و انقباض و چروکیدگی ان در حدود 90 در صد موارد می شود.

AVM  ارتباط غیر طبیعی شریان و ورید( Arteriovenous Malformations )

AVM  یک بیماری مادرزادی است که به صورت انورمالی در شریان وعروق در مغز ایجاد می شود و ممکن است باعث سر درد و در نهایت  خونریزی مغزی شودکه در این صورت مجب سکته مغزی با فلج یا احتمالآ‌مرگ می شود.اغلب AVM ها می بایستی درمان شوند یا میزان ریسک ان کاهش یابد. بهبود AVM با گامانایف تدریجی است وبعد از 2 تا 3 سال اتفاق می افتد.موفقیت ان بین 65 تا 100 درصد است که ان هم بسته به اندازه و موقعیت AVM دارد.از عوارض درمان میتوان به سستی موقت و عدم تعادل  در 10 تا 15 در صد بیماران  اشاره کرد ولی عارضه ماندنی درمان که حالتی پیچیده است در 5 درصد بیماران باقی می ماند که از ان جمله می توان به خونریزی مغزی در طی درمان اشاره کرد که ان هم به علت فاصله 2 الی 3 ساله درمان است .

Acoustic Neuroma )Vestibular Schwanoma)

این تومور هشتمین تومور خوش خیم مغز میباشد و اغلب موجب کا هش شنوایی و ایجاد صدای زنگ در گوش وعدم تعادل میشود .گامانایف می تواند رشد تومور را متوقف کند. عدم درمان این تومور موجب کری  میشود ولی درمان موجب کاهش سایز تومور در 90 درصد بیماران  و برگشت شنوایی در 30 درصد بیماران می شود.

بیماری پارکینسون

اختلالات لرزشی فامیلی  familial tremor

این بیماری به صورت حمله مداوم و غیر قابل پیش بینی در صورت هنگام انجام کارهای نرمال مانند لمس صورت غذا خوردن  یا صحبت کردن  اشکار میشود.و ممکن است در هر جای صورت مانند پیشانی  یا فک اتفاق بیافتد و به صورت دوره ای است . طوری که به تدریج دوره های بدمن درد آن کاهش می یابد . از عوارض بعد درمان با گامانایف می توان به بی حسی قسمتی از صورت بعد از درمان اشاره کرد .

  ادامه دارد...

منبع: nuclearmedicine- bioemm- aryahospital- daneshju- gammaknife