حافظه نقش اساسی در هر مرحله از زندگی ما دارد. حافظه همانند یک کابینه پر از پرونده است.

1- هیپوکامپ نقش عمده‌ای در حافظه دارد

هیپوکامپ منطقه‌ای در مغز است که در تثبیت اطلاعات (از حافظه کوتاه‌مدت به بلندمدت) نقش دارد.

هیپوکامپ بخشی از سیستم لیمبیک می‌باشد. این سیستمی است که با احساسات و خاطرات در ارتباط است.

هیپوکامپ در سازماندهی و ذخیره سازی اطلاعات نقش دارد.

هیپوکامپ در هر دو طرف مغز یافت می‌شود. اگر یکی از هیپوکامپ ها دچار تخریب شود، تا زمانی که هیپوکامپ طرف دیگر سالم است، عملکرد حافظه باقی خواهد ماند.

آسیب به هر دو طرف هیپوکامپ، موجب فراموشی می‌شود.

عملکرد هیپوکامپ، با افزایش سن کاهش می‌یابد.

غالبا فردی که به سن 80 سالگی برسد، 20 درصد از اتصالات عصبی در هیپوکامپ را از دست می‌دهد. اما همه افراد 80 سال به بالا دچار چنین اختلالی نمی‌شوند.

2- حافظه کوتاه مدت و فراموشی

کارشناسان بر این باورند که 7 مطلب (آیتم)، 20 تا 30 ثانیه در حافظه کوتاه‌مدت نگه داشته می‌شود. این مدت را می‌توان با استفاده از روش‌هایی مانند طبقه بندی اطلاعات افزایش داد.

3- امتحان گرفتن و یادآوری طولانی‌مدت

مطالعه، تمرین و تکرار اطلاعات و امتحان دادن، بهترین راه برای به خاطرداشتن مطالب می‌باشد.

در یک بررسی، به دانش آموزان مطلب جدیدی را یاد دادند و سپس از آن‌ها امتحان گرفتند. نتیجه نشان داد که دانش آموزان، مطالب دیرتر از یاد بردند.

ولی دانش آموزانی که زمان بیشتری برای مطالعه داشتند، ولی از آن‌ها امتحان گرفته نشد، یادآوری مطالب در آنها کمتر بود.

4- بهبود حافظه

آیا شما دائما در حال فراموش کردن مطالب هستید؟ از این موضوع ناراحتید؟ کارشناسان برای بهبود حافظه راه‌هایی را برمی شمرند، از جمله:

- ثبت اطلاعات: قرار ملاقات‌ها و غیره را می‌توانید در وسایلی همانند تلفن همراه یا تقویم ثبت کنید.

- به تصویر کشیدن ذهنی: آنچه را که همیشه از یاد می‌برید، در ذهن خود نقاشی کنید. مثلا جایی که کلید ماشین را می‌گذارید، در ذهن خود به تصویر بکشید. در دفعه بعد که کلید را در جایی گذاشتید، می‌توانید به تصویر ذهنی خود رجوع کنید، تا محل کلید را بیابید.

- حفظ کردن: تمرین اطلاعات و حفظ کردن آن‌ها، یکی از بهترین روش‌ها برای غلبه بر فراموشی می‌باشد.

5- دلایل فراموشی

- پاک شدن اطلاعات: این اتفاق وقتی رخ می‌دهد که خاطرات را کمتر یادآوری کنیم و در اثر مرور زمان از حافظه پاک می‌شوند.

- تداخل برخی خاطرات با برخی دیگر: برای مثال فرض کنید خانم معلمی در مدرسه‌ای تدریس می‌کند. پس از مدتی، او اسامی دانش آموزان را یاد می‌گیرد. اما در طی سال می‌فهمد که اسم یکی از دانش آموزان را اشتباه می‌گوید، چرا؟ زیرا دختر خواهرش بسیار شبیه آن دانش آموز است، پس اشتباهی اسم دختر خواهرش را به جای اسم آن دانش آموز می‌خواند.

- عدم ذخیره اطلاعات در حافظه و یا عمدا فراموش کردن برای اتفاقات ناگوار.

- برخی داروها، حوادث جسمی و هیجانی مانند: تصادف.

6- فراموشی و تلویزیون

فراموشی در اغلب فیلم‌ها به طور نادرست نمایش داده می شود.

حتما شما فیلمی را دیده‌اید که در آن، فردی بر اثر ضربه به سرش دچار فراموشی می‌شود و فقط وقایع بعد از ضربه را به یاد می‌آورد.

بیشتر فیلم‌ها تمایل دارند این گونه از دست دادن حافظه را به عنوان مشکل شایع در بین مردم نشان دهند. اما مواردی که فرد هیچ چیز راجع به خود و گذشته‌اش به یاد نیاورد، بسیار نادر است.

برخی از شایع‌ترین علل فراموشی عبارتند از:

ترومای (آسیب) جسمی مانند: تصادف کردن. فردی که تصادف کرده، می‌تواند خاطرات خود را از این رویداد از دست بدهد.

ترومای (آسیب) هیجانی، مانند سوء استفاده جنسی.

داروها. برخی داروها موجب فراموشی موقتی می‌شوند. هنگامی که این داروها را کنار بگذارید، حافظه طبیعی خود را به دست خواهید آورد.

7- بو به عنوان حافظه قدرتمند

آیا تا به حال متوجه بویی شده‌اید که شما را به یاد خاطرات قدیم بیاورد؟

عصب بویایی در نزدیکی آمیگدال واقع است. آمیگدال، منطقه‌ای در مغز است که در ارتباط با احساسات می‌باشد.

علاوه بر این، عصب بویایی نزدیک هیپوکامپ می‌باشد. هیپوکامپ با حافظه در ارتباط است.

وقتی منطقه‌ای از مغز که متصل به حافظه است، تخریب شود، توانایی شاسایی بوها نیز دچار اختلال می‌شود.

8- تشکیل حافظه و ارتباطات بین سلول‌های عصبی

اطلاعات جمع آوری شده (حافظه) مانند پیام های عصبی از سلول‌های عصبی می‌گذرد.

زوال سلول‌های عصبی موجب از دست دادن حافظه و تغییر در خلق و خو می‌شود.

با سیگار نکشیدن، عدم مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی، ورزش کردن و تحریک کردن مغز، فراموشی را از یاد ببرید.

9- خواب و حافظه

کمبود خواب باعث فراموشی می‌شود. دانش آموزانی که دچار کمبود خواب می‌باشند، حداکثر تا 3 روز مطالب جدید را در حافظه خود نگهداری می‌کنند.

10- افراد مسن و حافظه

آلزایمر و دیگر مشکلات حافظه مربوط به افزایش سن، اکثر افرد مسن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

ژنتیک، شیوه زندگی فرد و کاهش استرس به حفظ حافظه در دوران پیری کمک می‌کند.

مریم سجادپور

بخش سلامت تبیان